مشکلات پوستی مانند خارش علاوه بر علل جسمی، می‌تواند علت روانی هم داشته باشد.
ناجیه و احمد در یک کارگاه خیاطی کار می‌کنند و به هم علاقه دارند. چند ماه قبل قرار بود احمد از او خواستگاری کند ولی این کار با تاخیر زیادی انجام شد. در همین حین ناجیه دچار خارش شدید پوستی شد؛ خارشی که شب‌ها شدت می‌یافت و فقط هنگام کار کمتر می‌شد. او با خاراندن شدید به پوستش چنان صدمه زده که جای ضایعه‌ها هنوز باقی‌مانده است. بعد از مدت‌ها دلهره و اضطراب، احمد از او خواستگاری کرد و گرچه اضطراب ناجیه کمتر شد ولی شکل تازه‌ای به خود گرفت؛ اینکه مبادا نامزدش از بیماری او، ضایعات پوستی و خارش مطلع شود. او برای رفع مشکلش مدام به کلینیک‌های متعدد پوست مراجعه می‌کند تا اینکه یکی از متخصصان پوست می‌گوید نمی‌توان علت مشخصی برای بروز ضایعه‌های پوستی و خارش شدیدش یافت و بهتر است از روان‌‌شناس کمک بگیرید.
مشکل این دختر جوان را با دکتر اربابی، روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران بررسی کرده‌ایم.
چه خارشی ریشه روانی دارد؟
وقتی نمی‌توان برای خارش علت مشخصی یافت، باید به علل روانی توجه کرد. بعضی از بیماری‌های پوستی (مانند درماتیت اتوپیک) در گروه بیماری‌های سایکوفیزیولوژیک قرار می‌گیرند. این بیماری‌ها که معمولا خارش جزو علایم شایع آنهاست، با شرایط ناگواری مانند استرس و اضطراب شدت می‌یابند. سیستم بدن ما طوری طراحی شده که عامل استرس‌زا می‌تواند وضعیت بیوشیمیایی آن را تغییر دهد. این تغییرات باعث بروز تغییراتی در میزان ترشح اندورفین می‌شوند و این روی وضعیت پوست اثر می‌گذارد. به عبارتی، استرس باعث ایجاد خارش یا تشدید آن می‌شود و خاراندن پوست هم می‌تواند محرکی برای ترشح اندورفین و تسکین بیمار باشد. این خانم که شما در مقدمه مطلبتان به وضعیت ایشان اشاره کردید، به‌نظرم دچار اختلال انطباقی شده است.
اختلال انطباقی چیست؟
اختلال انطباقی هنگامی به‌وجود می‌آید که فرد در تطابق با وضعیت بحرانی یا تنش‌زا به‌صورت غیرعادی از خود واکنش نشان می‌دهد. اختلال انطباقی همچون افسردگی یا اختلال‌های اضطرابی، مشکل عمده روان‌پزشکی نیست یعنی فرد درجاتی از علائمی همچون خلق افسرده یا بی‌قراری مرتبط با اتفاق را تجربه می‌کند و با برطرف شدن عامل تنش‌زا، علائم فروکش خواهدکرد. در برخی افراد علائم خلقی یا اضطرابی می‌تواند خود را به شکل تظاهرات جسمانی همچون دردهای پراکنده جسمانی یا حس‌های پوستی همانند بی‌حسی، سوزش یا خارش نشان دهد.
به‌نظر شما خانم ناجیه که در مقدمه مطلب به وضعیتشان اشاره کردیم، دچار چه مشکلی است؟
خانم ناجیه با دو مشکل روبرو است؛ نگرانی از سرنوشت عاطفی و نگرانی قبل از خواستگاری که شب‌ها او را دچار خارش می‌کرده ولی موقع کار کمتر بوده و حالا بعد از اطمینان از نامزدی‌اش با احمد، مشکل دیگری باعث شده همچنان خارش او پایدار بماند؛ بزرگنمایی بیماری‌اش و نگرانی درباره دیدگاه منفی نامزدش. این خانم برداشتی نادرست از شرایط دارد و فکر می‌کند احتمالا نامزدش بدترین واکنش ممکن را در مواجهه با مشکل او خواهد داشت. به هر حال تنش جزیی از زندگی شهرنشینی است و شاید همه مردم توانایی مدیریت شرایط بحرانی و مقابله با تنش را نداشته باشند. بهترین راه، یافتن عامل استرس‌زا و پیدا کردن بیش از یک راه‌حل برای برطرف کردن تنش است. عامل تنش‌زا همیشه قابل‌حذف نیست ولی با روش‌های خاص مانند تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیریت خشم می‌توان عارضه به‌وجود آمده را کاهش داد.
حرف آخر؟
ایشان به یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای نیاز دارد. روش جرات‌مندی برای طرح مشکل با دیگران یا همسر، آموزش مهارت‌های آرام‌سازی برای کاهش تنش‌های جسمی و فکری و مهارت کنترل خشم و تکانه برای تاخیر در خاراندن بدن بسیار کمک‌کننده هستند. پوست ارتباط نزدیکی با سیستم اعصاب و ذهن ما دارد و هیجان‌های ما همچون غم، شادی، اضطراب یا خشم روی آن اثر می‌گذارد. مشکلات پوستی مانند خارش علاوه بر علل جسمی، می‌تواند علت روانی هم داشته باشد.
هوانورد
فیلم هوانورد به کارگردانی مارتین اسکورسیزی و با بازی لئوناردو دی‌کاپریو محصول سال ۲۰۰۴ آمریکاست. این فیلم براساس داستان زندگی «هوارد هیوز»، کارگردان، تهیه‌کننده و خلبان مشهور آمریکایی است که همواره به دنبال شکستن رکوردهای پرواز بود. هیوز که عاشق سینما و هوانوردی بود، تمام ثروت به جا مانده از پدرش را صرف تولیدات سینمایی و ساخت یک هواپیمای غول‌پیکر کرد. او که به اختلال شخصیت وسواسی - اجباری دچار بود، در سن ۲۵ سالگی یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های آن دوران هالیوود یعنی «فرشتگان جهنم» را در سال ۱۹۳۰ ساخت و با وجود پیشرفت قابل‌توجهی که در صنعت سینما پیدا کرد، به دلیل کمال‌گرایی بیمارگونه و آرزوهای بلندپروازانه‌اش، با سقوط نافرجام هواپیمای غول‌پیکر ساخت خود، شکست سختی را تجربه کرد، تا جایی که اواخر عمرش خود را در یک اتاق تنگ و تاریک حبس کرد و در هیچ جمعی حاضر نشد. این فیلم به دوران اوج شهرت هیوز و پایان تلخ زندگی او پرداخته است. فیلم «هوانورد» بیانگر فراز و نشیب زندگی پردغدغه یک بیمار مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی-اجباری است. هرچه از فیلم می‌گذرد، هیوز بیشتر علائم و نشانه‌های این اختلال را نشان می‌دهد. او علاوه بر داشتن افکار و اعمال وسواسی، دچار کمال‌گرایی مفرط است. این افراد معمولا بیش از حد نظافت، نظم و ترتیب را رعایت می‌کنند و از طرفی بیش از حد نگران و قانونمند هستند. آنها به دلیل کوچک‌ترین اشتباهی که مرتکب می‌شوند، به شدیدترین وجه از خود انتقاد می‌کنند.