میل به همنوع دوستی و جاودانگی، انسان ها را به سوی احسان و کمک های بی چشمداشت سوق می دهد. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در گذر از کنار مدرسه یا کتابخانه ای، نام فردی را بر در و دیوار آن دیده باشید؛ فردی که سرمایه ای را برای استفاده عموم وقف کرده باشد.
موقوفاتی در خدمت بالندگی جامعه
وقف یکی از اعمال بسیار پسندیده در ادیان توحیدی و بویژه اسلام است. هنوز هم در بسیاری از شهرها و روستاهای کشورمان با مساجد، آب انبارها، سقاخانه ها و حتی اشیای مختلف وقف شده روبه رو می شویم. در این میان موقوفات بسیاری نیز در قالب مدرسه، کتابخانه، کتاب و خوابگاه دانشجویی به چشم می خورد؛ موقوفاتی که شاید بتوان آنها را نوعی وقف علمی خواند.
اصلی ترین کارکرد این موقوفات را می توان در کاهش عوامل بنیادین ایجاد و تثبیت فقر (و بویژه فقر فرهنگی) دانست. هیچ شکی نیست که بی سوادی، یکی از اصلی ترین عوامل پیش روی انسان در مسیر بهره گیری از همه ظرفیت های وجودی است. تاکیدی که در دین اسلام بر اهمیت علم و علم آموزی و برتری علما بر سایر گروه های اجتماعی می شود، موید همین مساله است.
امروزه همه آمارها و شاخص های بین المللی گواه آن است که کاهش بی سوادی و افزایش آگاهی جامعه (و بخصوص طبقات محروم و پایین دستی) نقش پررنگی در شتاب بخشی روند توسعه پایدار یک کشور دارد.
با این که دولت ها مسئول انجام سرمایه گذاری برای ایجاد زیرساخت های لازم در این زمینه هستند، اما نباید نقش تک تک شهروندان به عنوان عضوی از جامعه در کمک به رشد و بالندگی همنوعان خود را دست کم گرفت. در این میان وقف علمی را می توان یکی از اثربخش ترین ابزارهای در دسترس هر انسان نوع دوستی برای کمک به بالندگی علمی جامعه دانست.
البته این گونه نیست که برای وقف علمی باید سرمایه ای افسانه ای داشت و وقت و انرژی زیادی برای برنامه ریزی و انجام آن صرف کرد. امروز به مدد وجود سازمان های مختلف خیریه و مردم نهاد ـ که فلسفه وجودی شان بر پایه پیش فرض بهره گیری از گام های کوچک برای ایجاد تغییرات بزرگ است ـ می توان وقفی علمی ولو در ابعادی کوچک به انجام رساند. آنچه مسلم است این که یک گام کوچک نظیر اهدای یک کتاب به یک کتابخانه در مدرسه ای محروم می تواند جرقه ای را در ذهن دانش آموزی ایجاد کند، امیدی در دلش برانگیزاند و چه بسا حرکتی بزرگ در آینده را رقم زند.
در حال حاضر بسیاری از موسسات خیریه دولتی و مردم نهاد، طرح های مختلفی را در جهت حمایت از رشد فرهنگی اقشار نیازمند به انجام می رسانند. تشویق خیرین به اهدای کتاب و حمایت از تحصیل دانش آموزان محروم بخشی از این فعالیت هاست.
صندوق کتاب
در نمایشگاه بین المللی کتاب امسال، موسسه خیریه مهرگیتی، گامی نوآورانه در راستای وقف علمی در ایران برداشت. این موسسه ایده ای به نام صندوق کتاب را اجرایی کرده است. هر فرد می تواند کتاب های جدید یا کارکرده را به داخل این صندوق ها بیندازد و این کتاب ها در نهایت به کتابخانه های مدارس مناطق محروم کشور اهدا می شود. طبق اعلام مسئولان این موسسه، قرار است صندوق های کتاب در مراکز عمومی مختلفی در سراسر کشور نصب شود.
به این ترتیب کتابی که یک بار آن را خوانده اید و سال هاست در گوشه قفسه کتابخانه تان خاک می خورد، می تواند به دست ده ها کودک و نوجوان مستعد و مشتاق برسد. شاید هم دوست داشته باشید بخشی از مبلغی را که برای کمک به محرومان در نظر گرفته اید، خرج خرید چند کتاب نو کرده به این ترتیب در تجهیز کتابخانه های مدارس محروم مشارکت کنید و همزمان صنعت تولید فرهنگ و کتاب را نیز بهاری کنید.
بنیادی برای تحصیل کودکان
بنیاد کودک نام سازمانی مردم نهاد است که از حدود ۱۹ سال پیش در زمینه حمایت از تحصیل کودکان مناطق محروم فعالیت می کند. هر فرد خیر می تواند با مراجعه به سامانه آنلاین این موسسه و جستجو میان هزاران کودک تحت پوشش این بنیاد در شهرهای مختلف ایران، کودک یا نوجوانی را انتخاب و بخشی از هزینه تحصیل او را تقبل کند. این موسسه نیز به صورت متناوب گزارشی از عملکرد دانش آموز تحت پوشش خود برای خیرین ارسال می کند.
از کاشت درخت تا دسترسی به اینترنت
بسیاری از کشورهای دنیا هم اقدامات مشابهی را در جهت مبارزه اصولی با فقر و بی سوادی در قالب فعالیت های نوع دوستانه به انجام می رسانند. با توجه به گسترش اینترنت و امکان دسترسی آسان و البته پرداخت بی دردسر هزینه به صورت آنلاین، بسیاری از افراد در دنیا ترجیح می دهند از طریق موسسات معتبر خیریه، در کمک به همنوعان مشارکت داشته باشند.
بسیاری از وب سایت های معتبر خیریه، از شیوه تعیین مبلغ نهایی پروژه و جمع آوری تدریجی کمک های مردمی استفاده می کنند. به این ترتیب که مثلا هزینه اجرای طرحی همچون کاشت هزار درخت در ده مدرسه محروم را تعیین و سپس با دریافت کمک های جزئی مردمی، کل مبلغ جمع آوری می شود. هریک از افراد مشارکت کننده می توانند با مشاهده لحظه ای مبلغ جمع آوری شده و نیز گزارش نحوه اجرا، از صرف شدن مبلغ اهدایی خود مطمئن شوند.طرح هایی که از سوی این مراکز خیریه به انجام می رسد، بسیار متنوع است. از کاشت درخت در مدارس و تهیه کتاب یا دسترسی به اینترنت برای مدارس محروم گرفته تا حتی اهدای گوسفند، مرغ، شیر و تخم مرغ برای تامین نیاز خوراکی خانواده دانش آموزان محروم ازجمله برنامه های انسان دوستانه این موسسات است.
دنیای مجازی و فرصت هایی برای وقف علمی
مشلغه های بی شمار زندگی امروزی سبب شده بسیاری از افراد، فرصت پرداختن به بسیاری از امور جانبی را از دست بدهند. در مقابل، وجود فناوری هایی نظیر اینترنت سبب شده مشارکت در بسیاری از فعالیت ها بدون حضور فیزیکی در محل امکانپذیر شود. کمک های خیریه برای ارتقای سطح فرهنگی و دانش خانواده ها در مناطق محروم، ازجمله فعالیت هایی است که با وجود فناوری های مختلف اطلاعاتی فراهم شده است. در این میان حتی امکان انجام چنین کمک هایی از طریق خودپردازها و سامانه های پیامکی نیز مهیا شده است.
صدقه، وقف و ماهیگیری
برخی از معتبرترین یافته های جامعه شناسی نشان می دهد، فراهم کردن زمینه تحصیل و نیز بهداشت، بهترین شیوه برای ایجاد توسعه پایدار در مناطق محروم است. با این که اهدای یک وعده غذا می تواند گرسنه ای را تا ساعاتی سیر نگاه دارد، اما کمک به علم آموزی و پیشرفت فرهنگی در نهایت به بالندگی فرد و رهایی از چنگال فقر می انجامد. پس شاید بهتر باشد همان هزینه ای را که صرف اهدای ماهی می کنیم برای آموزش ماهیگیری صرف کنی